5- Sünni Olmayan Fıkıh Mezhepleri

Sünni Olmayan Fıkıh Mezhepleri

1-Hariciler:

Sıffîn savaşından sonra Hz. Ali’ye karşı çıkan bir gurup olarak ortaya çıkmışlar ve fıkhi bazı meselelerde ehl-i Sünnetten ayrılmışlardır. Haricilerin İbaziyye kolu, çok az bir miktarda da olsa devam etmektedir. Bunlara “ehl-i bid’at” denir. 

2-Zeydiyye:

İmamı, Zeyd b. Ali Zeynelabidindir. (v. h. 122) : Önce babasından, sonra kardeşi Muhammed Bakır’dan ve başkalarından ders almış ve kendisini yetiştirmiştir. Bütün İslam uleması, onun ilmi ve takvası üzerinde ittifak etmiştir. 

İmam Zeyd’in “el-Mecmu” adlı bir eser yazdığı rivayet edilmiştir. Ancak bu Kitab’ın ona nispeti kesin değildir. 

İmam Zeyd’in fıkhı, talebeleri vasıtasıyla yazılmış, muhafaza edilmiş ve bu güne kadar gelmiştir. 

Mezhebin esası: Kitap, Sünnet, İcma, Kıyas, İstihsan ve akıldır. İmam Zeyd’in Mezhebi, Ebu Hanife’nin mezhebine yakındır. Esasen Ebu Hanife ile İmam Zeyd arasında ilim alış-verişi olmuştur. 

Zeydiyye mezhebinin İran’da, Yemen’de müntesipleri vardır. 

Zeyd b. Ali’nin el-Mecmu adlı Kitab’ını, Şerefüddin el-Haymi, “er-Ravd’ün Nadir” adıyla şerh edilmiştir. 

El-Hadi b. Yahya, İmam Zeyd’in mezhebini Yemen’de yaymış ve “el-Ahkam” isimli bir kitabı vardır. 

3-İmamiyye:

Mezhebin imamı, Caferü’s Sadık’tır. Hicri 80 tarihinde Medine’de doğdu ve gerekli ilimleri orada tahsil ederek mutlak müctehid mertebesine ulaştı. Aralarında Ebu Hanife’nin de bulunduğu birçok kimse ondan istifade etmiş ve 68 yaşında iken Medine’de vefat etmiştir. 

 Mezhebin tedvini:

Bu mezhebin ilk kitabı, on iki imamdan biri olan Musa Kazım’a aittir. Kitab’ın adı “el-Helal ve’l-Haram”dır. 

İran’da bu mezhebin müdevvini, Ebu Cafer Muhammed b. Hasan el-Kummi’dir (v. 290/940) . “Beşairü’d-Deracat fi ulumi Ali Muhammed” isimli kitabı 1285’te basılmıştır. Bundan sonra Muhammed b. Yahya el-Kuleyni gelir. Şianın dördüncü kitabı sayılan “el-Kafi fi İlmi’d-Din” hadis ihtiva etmektedir ki, hepsi ehl-i beyt kanalından rivayet edilen hadislerdir. 

 Mezhebin fıkıhtaki usulü:

Caferilerin usulü; ehl-i beyt kanalından gelen hadisler ve masum imamların bildikleridir. Bunlardan sonra ictihad ederler. İmamiyye, Zeydiyye’nin aksine icma ve kıyası kabul etmez fakat ictihad kapısını daima açık tutarlar. 

Usuldeki bu derin farka rağmen, İmamiyye’nin 17 kadar meselede ehl-i Sünnetten ayrıldığı tespit edilmiştir.